گفت وگو با معاون گروه واژه گزینی فرهنگستان زبان
فرهنگستان با واژه های مردم چه کار می کند؟
نسرین پرویزی با توضیحی درمورد شیوه واژه گزینی مردمی، به مشکل آن اشاره می کند و از نحوه مواجهه فرهنگستان زبان و ادب فارسی با واژه های ساخته شده توسط مردم می گوید.
معاون گروه واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در گفتگو با ایسنا، درباره واژه گزینی مردمی و همینطور تاثیر اهل زبان بر ماندگاری واژه ها اظهار نمود: دو دسته واژه وجود دارد؛ یک دسته واژه های تخصصی است و دسته دیگر هم واژه های عمومی، مثل: «جگرکی»، «سگ دست» و... مردم این ها را ساخته اند چون که ذهن شان همیشه فعال است. وقتی با فناوری ها و پدیده های جدید مواجه می شوند، امکان دارد خودشان برای آنها واژه بسازند. هم اکنون البته با وجود هجوم واژه های بیگانه، و تحت تأثیر زبان انگلیسی، واژه های انگلیسی را تغییر صورت می دهند و حتی به شکل دیگری به کار می برند.
او سپس با بیان اینکه مسلما مردم در واژه گزینی مردمی بیشتر از هر کسی نقش دارند، اضافه کرد: فرهنگستان در وهله اول، واژه های مردمی را معادل گزینی نمی نماید. ما برای واژه هایی که مقرر است وارد زبان عموم شود، معادل گزینی می نماییم که خیلی وقت ها آن واژه ها را هم از مردم می گیریم. مثلاً زمانی که می خواستیم واژه «سلفی» را بررسی نماییم، دیدیم مردم برای آن «خودعکس» را به کار برده اند و از سویی صداوسیما هم به آن «خویش انداز» گفته است. با این وجود، فرهنگستان احساس کرد آن چه مردم ساختند امکان دارد توجیه دستوری خیلی قوی نداشته باشد، چون «خودعکس» از یک جمله می آید اما به هر حال مردم آنرا به کار بردند و بیشتر از هر چیز دیگری در ذهن شان است، در حالیکه خویش انداز اقبال چندانی نداشته و حتی مردم آنرا مسخره می کردند. بنابراین، اگر مردم در حوزه واژه های عمومی، واژه ای ساخته باشند که متناسب باشد و بعدا اشکالاتی ایجاد نکند و خوشه واژه ای در حوزه تخصصی برای آن نداشته باشیم، فرهنگستان از همان استفاده می نماید. اما اگر خوشه واژه داشته باشد، فرهنگستان دیگر به اینکه چه واژه ای ساختند، کاری ندارد. ساختار واژه را بررسی می کند و متناسب با ساختار و خوشه واژه ای که دارد، برای آن معادل گزینی می کند.
نسرین پرویزی در ادامه و ضمن اشاره به اینکه خیلی وقت ها ذوق مردم به معادل سازی برای واژه ها کمک می نماید، اظهار داشت: در برخی از موارد هم مردم درمورد واژه های ما اظهارنظر می کنند؛ منتها مشکل واژه گزینی مردمی این است که مردم تلاش می کنند این واژه ها خوش آوا، خوش لحن و زیبا باشند که این زیبایی خیلی وقت ها دقت علمی را کم می کند؛ نمی توان برای هر واژه ای، بدون در نظر گرفتن ساختار واژه بیگانه یا ساختار مفهوم آن، فقط یک واژه زیبا ساخت.
وی در توضیح بیشتر بیان نمود: ازاین رو امکان دارد مردم لفظ زیبایی بسازند اما فرهنگستان احساس کند که آن واژه به خوشه واژه راه نمی دهد و دقت علمی هم ندارد، ازاین رو آنرا عوض کند. اما در جایی هم که در حوزه عمومی خوش ذوقی به خرج داده اند، از آنها استفاده می نماید.
معاون گروه واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی همینطور با بیان اینکه نقش مردم در رواج واژه های فرهنگستان بسیار زیاد است، اظهار داشت: اصرارمان بر این است که رسانه ها، هم مطبوعات و هم صداوسیما واژه های ما را به کار ببرند تا مردم کم کم با آنها آشنا گردند چون وقتی واژه ها به کار نروند، مردم هم آنها را نمی شنوند و بعد گفته می شود که واژه جا نیفتاد. در حالیکه تا وقتی که واژه به کار نرود، جا نمی افتد. بنابراین، واژه باید به کار برود تا مردم با آن آشنا گردند، اگر احیانا واژه آن قدر بد باشد که مردم نتوانند از آن استقبال و استفاده کنند، ازاین رو فرهنگستان تصمیم می گیرد واژه را عوض کند. حتی اگر ببیند که صداوسیما و مطبوعات آن واژه را به کار می برند ولی مردم کمتر آنرا به کار می برند، به این فکر می افتد که آنرا بررسی دوباره کند ولی غالبا اگر واژه ای توسط رسانه ها به کار برود، در بین مردم هم جا می افتد. نقش رسانه ها در اینکه مردم چگونه با واژه های ما مواجه شوند، خیلی مهم می باشد.
پرویزی در مورد سابقه واژه گزینی مردمی هم به اینکه از وقتی مردم زبان داشته اند، واژه گزینی را شروع کرده اند، اشاره و بیان نمود: نمی توان گفت برای تمام ابزارهایی که داریم، فرهنگستان واژه ساخته است. برای نمونه: «سگ دست» و «شغال دست» که اصلا ربطی به فرهنگستان ها ندارد و مردم آنها را ساخته اند و نیازی هم نیست که فرهنگستان آنها را عوض کند.
او در انتها ضمن اشاره به شباهت شیوه فرهنگستان به شیوه مردم در بعضی واژه سازی ها اظهار داشت: خیلی وقت ها مردم واژه ساختند و به کار بردند. لزوما نیاز نیست فرهنگستان ها باشند تا مردم واژه گزینی کنند. مثلاً فعل بسیط خیلی سال است که در زبان فارسی کم شده و فعل مرکب جای آنرا گرفته، زمانی می گفتیم «گریستند» و حالا می گوییم «گریه کردند». اما مردم با قیاس با واژه های قبلی «شوتیدن» و «تویپدن» را ساختند و ما به همان قیاس در زبان فارسی از آنها استفاده می نماییم. و به قیاس با ساختارهای زبان فارسی در گذشته (مثل «جنگیدن» و «قطبیدن»)، فعل بسیط می سازیم. فرهنگستان هم بعنوان مصدر برساخته از آنها استفاده می نماید.
منبع: دست و هنر
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب