بازی بر سر هویت بنای تاریخی زندان اسكندر در یزد!
دست و هنر: در صورتیكه برخی زندان اسكندر را بنای قدیمی مدرسه ضیائیه می دانند و خواستار تغییر عنوان این بنای تاریخی هستند، این تفكر با استناد و شواهد تاریخی پذیرفتنی نیست.
به گزارش دست و هنر به نقل از ایسنا، گاهی شایعاتی در ارتباط با تغییر نام «زندان اسكندر» به «مدرسه ضیائیه» در یزد مطرح می شود كه بعضاً بعضی از ساكنان محله فهادان و كسبه از این مسئله گلایه مند هستند و لطمه زدن به هویت این بنای تاریخی باارزش را عاملی در ركود گردشگران این منطقه می دانند.
البته برخی دیگر نیز نسبت به این كه محل مذكور زندان اسكندر است، ابراز تردید می كنند به عبارتی معتقدند كه زندان اسكندر، بنای تاریخی دیگری است و بنای فعلی باید تغییرنام پیدا كند چونكه خیلی از گردشگران در هنگام مشاهده این مكان به هویت بناهای تاریخی یزد بی اعتماد می شوند.
با این وجود به نظر می رسد پراكندن شایعات نامعلومی در ارتباط با بناهای تاریخی باارزش یك شهر جهانی منجر به لطمه زدن به صنعت توریسم و عدم اعتماد گردشگران به هویت تاریخی آن می شود پس باید در ارتباط با برچسب زدن به بناهای تاریخی دقت نظر و توجه بیشتری شود.
زندان اسكندر بطور قطع مدرسه ضیائیه نیست
«ذات الله نیكزاد» عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری كشور در گفت و گو با خبرنگار ایسنا – منطقه یزد، با اشاره به این كه زندان اسكندر بطور قطع و یقینا مدرسه ضیائیه نیست، اظهار می كند: هر چند حقیقت در ارتباط با هویت اصلی بنای زندان اسكندر، هویت نامعلوم و اثبات شده ای نیست اما با مراجعه به تاریخ یزد متوجه خواهیم شد كه برطبق شواهد این بنا به هیچ وجه مدرسه ضیائیه نیز نبوده است.
وی با بیان این كه مشخصات مدرسه ضیائیه با استناد به تاریخ مطابقتی با بنای زندان اسكندر ندارد، می گوید: مدرسه ضیائیه در كتب تاریخی دارای مناره هایی به همراه كاشی كاری بوده و موقعیت آن نیز با این بنای تاریخی مطابقت ندارد.
این مسئول با اشاره بعنوان دو مدرسه ضیائیه «سرپُلوك» و «شهرستان» در تواریخ، تصریح می كند: مدرسه ضیائیه ی سرپُلوك كه مشخصا در محله ای با همین عنوان در یزد باید قرار داشته باشد و مدرسه ضیائیه ی شهرستان هم كه در این محل قرار نداشته است.
وی ادامه می دهد: البته در تاریخ یزد از بنایی با عنوان «زندان اسكندر» در محله شهرستان و در نزدیكی مسجد چهل محراب یاد شده كه این محل فاصله نزدیكی با بنای كنونی زندان اسكندر دارد و در ارتباط با موقعیت این بنا در این محل نیز در تاریخ بسیار یاد شده است.
وی با تاكید بر این كه آنچه در مورد زندان اسكندر گفته شده مقصود زندان به معنای خاص آن نیست، می گوید: زندان در نامگذاری بنای تاریخی زندان اسكندر، یك عنوان كلی است كه در گذشته در یزد متداول بوده است اما بحث اصلی، برگزیدن عنوان زندان برای این بنای تاریخی است كه هنوز هم چرایی آن معین نمی باشد ولی در مجموع در این كه زندان اسكندر، مدرسه ضیائیه نبوده هیچ شكی وجود ندارد.
نیكزاد با اشاره به بررسی های موجود در مورد بنای تاریخی زندان اسكندر، خاطرنشان می كند: بطور قطع دلیلی ندارد كه زندان اسكندر تغییرنام پیدا كند چونكه حتی بر طبق تاریخ یزد نیز تنها در دهه 40 و بنا بر دلایلی نامشخص از این محل بعنوان مدرسه ضیائیه یاد شده كه اساس آن نیز پذیرفته نشده و تنها در چارچوب فرضیه عنوان شده است.
زندان اسكندر مشخصاً زندان نبوده است
این پژوهشگر كشوری با تاكید بر این كه زندان در عنوان این بنا یادآور رویداد زندانی شدن و شكنجه بزرگان پارسی در یزد قدیم است، می گوید: این بنا مشخصاً یك زندان در چارچوب زندان نبوده و واژه ای متداول به معنای «جا و مكان» بوده و بیشتر برای یادآوری یك رویداد تاریخی و در چارچوب نام نشانه ای ساخته شده است.
وی با تاكید بر این كه دست یافتن به نشانه های تدفین، گور، اسكلت و بقایای استخوان انسان ها در این بنا نمی تواند مستندی بر زندان بودن آن باشد، می گوید: محدوده هایی مانند حسینیه فهادان، بقعه دوازده امام و بنای مشهور زندان اسكندر و فضای سبز آن، در گذشته گورستان بوده و مطمئنا در كاووش ها شواهدی از تدفین در دوره های اسلامی نیز بدست آمده كه مسئله ای عجیب نیست.
نیكزاد با اشاره به گنبد قدیمی و گنبدخانه بزرگ و كارشده بنای زندان اسكندر، یادآور می شود: هرچند این بنا نیز دارای كتیبه بوده و وجود مدفنی در آن بعید نیست اما باید دانست كه در فرهنگ یزد تدفین در گنبدخانه ها و خانقاه ها نیز امری جاافتاده بوده و وجود بقاعی مانند سید ركن الدین، چنین امكانی را دور از ذهن نمی كند.
وی پرداختن به مسئله دیرینه شناسی در این بنا را به منظور مشخص شدن هویت و اطلاعات مجهول این بنای تاریخی ضروری می خواند و می گوید: با این اقدام گره ی كور هویت زندان اسكندر باز می شود؛ البته پژوهش و شواهدی در ارتباط با این بنای تاریخی با عنوان «چیستی» در شماره 78 مجله اثر انتشار یافته است كه علاقمندان می توانند به آن بازگشت كنند.
اشاره به زندان اسكندر در اشعار لسان الغیب
البته «محمد خدادادی» استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد هم در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، به مصرع «دلم از وحشت زندان سكندر بگرفت» از حافظ شیرازی اشاره و اظهار می كند: حافظ با بهره گیری از آرایه ی ادبی «ذكر جزء و اراده كل»، از عنوان زندان اسكند بهره برده اما این عنوان صرفاً بعنوان بنای تاریخی زندان اسكندر نیست و مجازی از تمام شهر یزد است.
وی با بیان این كه امكان وجود چنین محله ای و بنایی در یزد وجود داشته است، تصریح می كند: اساسا در مسافرت حافظ به یزد، از دوران پیش از اسلام، اسطوره هایی محلی در مورد رویداد تاریخی اسكندر وجود داشته كه اسكندر بزرگان و عاملان پارسی را به یزد و بعداً به این مكان فرستاده است.
منبع: دست و هنر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب