دادخواه با دست و هنر مطرح كرد؛
اقتصاد فقط شهرک صنعتی نیست صنایع فرهنگی هم هست
به گزارش دست و هنر، یک پژوهشگر اظهار داشت: وقتی صحبت از اقتصاد می شود، بیشتر نگاه ها به سمت صنایع سنگین می رود اما بخش مهمی از دستاوردهای مالی خیلی از کشورها در ارتباط با صنایع نرم و صنایع فرهنگی است.
پژمان دادخواه پژوهشگر، در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: در گذرگاه تاریخ یکی از دستاوردهای کشورها و برتری آنها نسبت به سایر ممالک، تکیه بر مسائل اقتصادی بوده و کشورهای ثروتمند نسبتاً در سایر زمینه ها هم موفق عمل می کردند. امروزه این رقابت ها نسبت به گذشته بیشتر شده و توجه دولت ها و سیاست گذاران بر مسائل اقتصادی عاملی محرک، سازنده و تأثیرگذار در توسعه، تعالی و پیشرفت جوامع انسانی است. اقتصاد فرهنگ یکی از حوزه های در ارتباط با اقتصاد است که نقش مهمی را در شکوفایی اقتصاد یک کشور ایفا می کند. وقتی صحبت از اقتصاد به میان می آید، ناخودآگاه به بیشتر توجه و نگاه ها به سمت و سوی صنایع سنگین، شهرک های عظیم صنعتی، ساخت و سازها، منابع و معادن، نفت و گاز، صادرات و واردت است، اما بخش مهمی از دستاوردهای مالی خیلی از کشورها در ارتباط با صنایع نرم و صنایع فرهنگی است.
وی اضافه کرد: اقتصاد فرهنگ در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه امر مهمی است و گردش مالی زیادی را به خود اختصاص می دهد. در واقع این کشورها در این حوزه، سیاستگذاری و برنامه ریزی های جدی داشته و بخش اعظمی از دستاوردهای مالی شان را از راه همین مسیر تأمین می کنند. همینطور از این طریق زمینه و بستری هدفمند در جهت کارآفرینی و حضور نیروهای خلاق و متخصص در زمینه صنایع فرهنگی ایجاد می شود. خیلی از این کشورها تمایل زیادی به توسعه صنایع فرهنگی و خلاق داشته و در این خصوص توسعه صنایع خلاق را میتوان یکی از شاخصه های توسعه یافتگی کشورها در نظر گرفت. ایجاد ارزش افزوده، کارآفرینی و افزایش اشتغال زایی، حفظ اندیشه ها و میراث بشری، حفظ هویت فرهنگی، خودکفایی، عرضه خدمات فرهنگی به جامعه و رفع نیازهای روحی، افزایش نرخ رشد اقتصادی و پویایی اجتماعی و فرهنگی را میتوان همچون دستاوردهای این صنایع دانست که به صورت خلاصه میتوان گفت در نهایت باعث افزایش توان اقتصادی و هویتی در سطح بین المللی هم می شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه اقبال لاهوری ضمن اشاره به صنایع خلاق اظهار داشت: صنایع خلاق فعالیتهایی را شامل می شود که خلاقیت، ابتکار، پشتوانه فکری و سرمایه را بعنوان ماده خام به کار می گیرد. خلاقیت باعث رشد و غنای کسب و کارها می شود. امروزه بحث خلاقیت و صنایع خلاق در جهان بعنوان امر مهم و جدی مورد توجه بوده و در این خصوص سرمایه گذاری ها و اهتمام ویژه ای صورت می گیرد. اما مقوله خلاقیت در سرزمین ایران بحث جدیدی نیست و پیشینه ای دراز دارد. شاهد این ادعا آثاری است که از دوران قبل از اسلام و دوران اسلامی به یادگار مانده که همگی گواه بر دانش، نبوغ، خلاقیت، حکمت و خرد ایرانی است.
دادخواه اظهار داشت: کشور ما به واسطه غنای فرهنگی و سابقه درخشانی که در حوزه فرهنگ و هنر داشته و هنرمندان خلاقیت خویش را از راه این آثار به منصه ظهور گذاشته اند، فرصتی مغتنم در جهت رشد و اعتلای صنایع فرهنگی و خلاق دارد. به عبارتی این پیشینه درخشان چه به لحاظ فرهنگی و جهان بینی و چه به لحاظ فناوری و تولید دست ساخته ها، زمینه و بستری ژرف برای این حوزه فراهم می آورد. سرزمین ما، آثاری به جهانیان عرضه نموده که برآمده از سنت فکری و فرهنگی تمدن ما بوده و همین مساله باعث توجه جهان به آثار فرهنگی و هنری ما شده است. در واقع هر تمدنی شئون و ساحت های خاص خویش را دارد و هنر هر تمدنی خاص همان تمدن است و خصوصیت های تمدنی در آثار هنری و فرهنگی به بهترین شکل جلوه گر است.
وی اضافه کرد: صنایع خلاق و فرهنگی را میتوان در مقابل صنایع سخت در نظر گرفت. این صنایع با ارزشهای فرهنگی، اجتماعی و اعتقادی توأم بوده و متعاقباً در ماندگاری، توسعه و ترویج این ارزش ها نقش بی بدیلی ایفا می کنند و دلالت های فرهنگی را به همراه دارند. با تعمق در صنایع فرهنگی و خلاق هر سرزمین میتوان به ارزش-های فرهنگی مردم یک جامعه پی برد، چونکه به شکلی یک امر انسان شناختی است و تحقق این گونه صنایع از مسیر ذهن خلاق انسان و فرهنگ عمومی جامعه گذشته است. خیلی از آموزه ها و اندیشه های فرهنگی از راه همین صنایع فرهنگی حفظ شده و به نسل های بعد منتقل می شود. به عبارتی یکی از زمینه های گسترش و حفظ سنن، اندیشه ها، باورها و میراث فرهنگی یک قوم و سرزمین به نسل های پس از این مسیر است و تأثیرات فرهنگی و تربیتی را هم به همراه دارد. واضح تر بگویم بر خلاف صنایع سخت که تمرکز بر نیازهای جسمانی و مادی دارند، صنایع فرهنگی و نرم در جهت سطوح عالی، معنوی و نیازهای روحی انسان ها گام بر می دارند.
این پژوهشگر در ادامه سخنانش اظهار داشت: اگر امروز بحث توجه به محیط زیست پررنگ شده و مجامع و نهادهای جهانی به محیط زیست توجه زیادی دارند، ما می بینیم در قرن های گذشته، صنعتگران، هنرمندان و ارباب حرف و پیشه ها در آفرینش آثار فرهنگی و هنری به طبیعت هم توجه ویژه ای داشتند. به شکلی که آثار هنری ما سازگار و همراه با طبیعت و محیط-زیست بوده و هیچ گونه تقابلی و منافاتی با طبیعت نداشتند. هنرمند در راه تولید اثرش همه جوانب را رعایت کرده و نیازهای مادی و روحی انسان ها را در نظر داشته است. بعنوان مثال فرش ایرانی به لحاظ مواد و مصالح، الیاف و رنگ همگی برگرفته از طبیعت بوده و نقوش آنها هم برآمده از طبیعت، باورها و فرهنگ مردمان یک خطه بوده است. پس چنین اثری همزمان نیازهای مادی و روحی انسان را مرتفع ساخته و موجبات آسایش جسمی و روحی را فراهم می آورد
دادخواه با طرح این پرسش که خلق چنین اثر شکوهمندی مگر چیزی جز خلاقیت و نبوغ هنرمند ایرانی است؟ اظهار داشت: مثال دیگر معماری ایرانی است که بسیار با اقلیم سازگار و در ارتباط بوده و معمار در ساخت بنا از مصالح بوم آورد استفاده می کرده که باعث آسایش افراد ساکن در خانه می شده است. نمونه های اعلی و مهم در این حوزه بی شمار است و برای پرهیز از اطاله کلام به همین دو مثال اکتفا می شود. اما امروزه به واسطه اختلاط فرهنگی و همینطور سلطه فرهنگی در حوزه هایی از زیست روزمره، طبیعتاً میان انسان ها و فرهنگ و هنر بومی فاصله بوجود آمده است. تا جایی که خیلی از این صنایع فرهنگی نوع زیست، سبک زندگی و حتی نگرش افراد را تحت کنترل دارد و به شکلی توانسته ذائقه-های فرهنگی مردم را تغییر دهند. ازاین رو ضروریست که نسبت به صنایع فرهنگی و خلاق توجه و اهتمام ویژه ای شود، چون یکی از ره آوردهای مهم این صنایع حفظ و احیای سنن و میراث بومی و آرامش روحی است
وی اظهار داشت: یکی از مباحث جدی و حائز اهمیت در زمینه گسترش و توسعه صنایع فرهنگی، اشتغال زایی جوانان و دانش-آموختگان دانشگاهی است. بعنوان مثال ما در رشته های هنرهای صناعی و صنایع دستی دانش آموختگان زیادی داریم که با حمایت و ایجاد بستر صحیح در این عرصه می توانند دستاوردهای زیادی داشته باشند و افراد دیگری را هم جذب بازار کار کنند. طبیعتاً همین رویه ضمن مرتفع ساختن مشکل بیکاری دانش-آموختگان دانشگاهی و نسل جوان، باعث توسعه اقتصادی و فرهنگی جامعه می شود و مهم تر از همه، فرهنگ بومی حفظ می شود. بحث فرهنگ، بحث بسیار مهمی است. یک دانشجو در دانشگاه فقط مهارت و تکنیک فرا نمی گیرد، بلکه به لحاظ دانش نظری هم تقویت می شود و به مباحث فرهنگی، تاریخی، آموزه های فلسفی و فرهنگی و حکمت هنر هم واقف می شود. ازاین رو چنین فردی فارغ از خلاقیت های هنری و تسلط بر کار هنری، دغدغه فرهنگی هم دارد و تلاش می کند سنت های فرهنگی خویش را در چارچوب محصول نهایی احیا کند و از آن فرهنگ جهانی و یکدست غالب و چیره شده، پرهیز کند و حرفی برای گفتن داشته باشد.
عضو هیأت علمی دانشگاه اقبال لاهوری افزود: همین تنوعات فرهنگی است که آثار هنری را واجد اعتبار و به شکلی خاص و متمایز می کند. در غیر این صورت در کشورهای مختلف شکل های یکسانی از آثاری را می بینیم که عملاً دیکته شده از یک نظام فرهنگی مشخصی است. همین دیکته عامدانه و سلطه فرهنگی، عامل تهدیدکننده ای برای فرهنگ ها است. در واقع چنین سلطه فرهنگی منجر به بحران هویت می شود و امروزه استعمار به شکل فرهنگی است و سلطه از راه علوم انسانی، فرهنگ، هنر و صنایع فرهنگی است. به همین جهت با پشتیبانی از این صنایع و رشد صحیح آنها میتوان فرهنگ بومی خویش را به جهانیان نشان داد و علیرغم مقیاس ملی، در سطح وسیع تر و بین المللی به لحاظ اقتصادی هم دستاوردهای زیادی به دست آورد و در ادامه در حوزه دیپلماسی فرهنگی هم حرفی برای گفتن داشت.
دادخواه اظهار داشت: یکی از مواردی که باعث غنای آثار فرهنگی و صنایع خلاق می شود، مسئله پژوهش است که متأسفانه به پژوهش توجه زیادی نمی گردد. گاه می بینیم آثاری تولید و روانه بازار می شوند که عمر موقت و کوتاهی داشته و تأثیرات فرهنگی و اجتماعی صحیحی در جامعه ندارد و پروژه با شکست مواجه می شود. خوشبختانه یکی از مسیرهای امیدبخشی که امروزه در زمینه صنایع فرهنگی و خلاق وجود دارد، نگاه آکادمیک نسبت به این حوزه است. تأسیس رشته های دانشگاهی مرتبط، نشر کتب و مقالات تخصصی، برگزاری همایش ها و هم-اندیشی ها می توانند تا حد زیادی باعث ارتقا و غنای این محصولات باشند. ازاین رو نقش دانشگاه را نباید نادیده گرفت، چونکه متخصصان در رشته های مختلف به موفقیت این صنایع کمک شایان توجهی کرده و اهداف مفروض را تحقق می بخشند. اگر خیلی از صنایع فرهنگی تأثیرگذار و موفق جهان را مورد بررسی قرار دهیم، می بینیم این آثار ماحصل یک کار گروهی منسجمی است که بخش قابل توجهی از آن، نتیجه اندیشه و هدایت های صحیح محققان و اندیشمندان است.
وی در انتها اظهار داشت: آنچه اهمیت دارد و متأسفانه امروز مغفول واقع شده، سبد فرهنگی مردم است که توجه زیادی به آن نمی گردد. بیشترین توجهات به سمت و سوی نیازهای مادی و اولیه است و طبیعتاً صنایع سخت سکان دار عرصه اقتصاد هستند و نقش صنایع فرهنگی کمرنگ تر هستند. بعنوان مثال چند درصد از مردم در خانه های خود صنایع دستی دارند و از این محصولات استفاده می کنند؟! چه میزان گردشگران نسبت به خرید صنایع دستی و آثار هنری شهر های تاریخی مان توجه دارند؟! سوال ساده تر این که اساساً چقدر با صنایع دستی کشورمان یا حتی شهرمان آشنایی داریم؟! چقدر در مناسبت های مختلف به دوستان خود صنایع دستی هدیه داده ایم؟!
منبع: dastohonar.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب